26 marca, 2022
Wobec ataku Rosji na naszego wschodniego sąsiada i koniecznością ucieczki przed wojną wielu obywateli Ukrainy, licznie otworzyliśmy dla nich swoje domy. Po zaspokojeniu podstawowych potrzeb bytowych swoich gości, warto pomyśleć również o kwestiach prawnych związanych z ich pobytem w Polsce. Najistotniejszym „narzędziem” prawnym, z którego należy skorzystać, aby wesprzeć goszczonych obywateli Ukrainy, ale również aby zadbać o swoje interesy, jest ustawa z dnia z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. 2022 poz. 583).
Na podstawie wspominanej ustawy, wszyscy obywatele Ukrainy, którzy legalnie przekroczyli granicę i przybyli na terytorium Polski bezpośrednio z Ukrainy (jak również ich małżonkowie, posiadający inne obywatelstwo) od dnia 24 lutego 2022 r. przebywają w naszym kraju legalnie przez okres 18 miesięcy (liczonych od dnia 24 lutego 2022 r.). W takim przypadku, nie ma konieczności podejmowania żadnych działań związanych z legalizacją pobytu.
Przydatne może być jednak dla osób przybyłych z Ukrainy skorzystanie z jednego z uprawnień przyznanych ustawą (art. 4) – tj. możliwość nadania im numeru PESEL. Ułatwi im to z całą pewnością funkcjonowanie na terenie Polski i pomoże w załatwieniu wielu istotnych kwestii. Dlatego warto zachęcać swoich gości do skorzystania z tego uprawnienia. Wnioski o nadanie numeru PESEL obywatele Ukrainy, przebywający w Polsce legalnie na wyżej wskazanych zasadach, mogą złożyć w dowolnym urzędzie gminy. Formularze przygotowane są w języku polskim i ukraińskim, jednak sam wniosek powinien być wypełniony literami łacińskimi, przy zachowaniu zasad prawidłowej transliteracji. W większości gmin, urzędnicy lub wolontariusze na miejscu pomagają w wypełnianiu tego typu wniosków – w przypadku pytań lub wątpliwości, najlepiej skierować do nich goszczone osoby. Należy pamiętać, iż do wniosku musi być dołączone zdjęcie – w wielu urzędach gmin można wykonać je podczas wizyty nieodpłatnie. Od osób, które ukończyły 12 lat, są wówczas pobierane także odciski palców.
Osoby, którym został nadany numer PESEL, mogą w dalszej kolejności ubiegać się o przyznanie im na podstawie art. 31 ww. ustawy jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300,00 zł na osobę, z przeznaczeniem na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe. Wniosek taki należy złożyć w gminie, na terenie której obywatel Ukrainy posiada aktualnie miejsce pobytu. W tej kwestii, również przygotowane zostały stosowne formularze w języku polskimi i ukraińskim. Niektóre gminy wymagają posiadania od obywatela Ukrainy polskiego rachunku bankowego, na który zostaną przekazane środki, natomiast inne – dopuszczają możliwość wypłaty w kasie. Dlatego też, należy w danej gminie dopytać o powyższą kwestię.
Warto również mieć na uwadze, iż goszcząc obywateli Ukrainy, należy także zadbać o swoje interesy – szczególnie w związku z ponoszonymi kosztami utrzymania gości z Ukrainy, celem zapewnienia im wyżywienia i najpotrzebniejszych środków. Na podstawie dyspozycji przepisu art. 13 ww. ustawy, osoby fizyczne i inne podmioty (np. hotele) mogą się starać o zwrot takich środków. Zasadniczo, zwrot można otrzymać w wysokości 40,00 zł za każdą goszczoną osobę dziennie. Okres, za który można otrzymać świadczenie, wynosi maksymalnie 60 dni. Za przyjmowanie wniosków w tym przedmiocie i wypłacanie świadczeń odpowiadają urzędy gmin/miast. Wniosek składa się na urzędowym formularzu (stanowi on załącznik do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 marca 2022 r. w sprawie wzoru wniosku o świadczenie pieniężne za zapewnienie zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy przybywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi). Aby uzupełnić wniosek, potrzebne są imiona i nazwiska goszczonych osób, ich numery PESEL lub w sytuacji braku ich nadania – rodzaj i numer dokumentu tożsamości takiej osoby. Wniosek powinien zostać rozpatrzony w ciągu miesiąca od dnia jego złożenia. Pieniądze są natomiast wypłacane po zakończeniu okresu goszczenia obywateli Ukrainy, jako zwrot poniesionych już kosztów.
Sytuacja prawna dotycząca pobytu w Polsce obywateli Ukrainy, którzy przybyli tu w związku z inwazją Rosji na ich kraj, jest złożona i dynamiczna. Obywatele Ukrainy uzyskali liczne uprawnienia, które mają poprawić ich sytuację. Opisane powyżej rozwiązania są aktualnie najistotniejsze do wstępnej regulacji ich sytuacji i umożliwienia spokojnego funkcjonowania naszych gości w Polsce.
Aplikant adwokacki Gabriela Pawlina
